Legende

De Bokkeriejerslegende

Gesjiedenis

Tösse 1730 en 1795 opereerdje in beide Limburge – toendertiêd “ De landen van Overmaeze “ geneumdj-  versjillendje rauvers-bendes. In dea tiêd woorte ze plunderaars, nachtdieve of knevelaars geneumdj. Biej nacht en òntieë euverveele dees bendes kerke, kloeësters en borehoeves. Ein bende bestòng oet 40 tot soms waal 100 leeje. De meiste leeje woore allemaol hieël erm erbeijers of boreminse mer ouch minse van stiel zoeëas kleijermaekers, sjoonmaekers, kappers, vilders  en herbergiers. Ze stonge ònger leidersjap van eine Kapteijn. Deeze Kapteijn deej auch alle veurbereijinge. Om lid te waere van dees plunderbendes, mòst de ‘goddeloze eed’  aafgelagtj waere: “ich zweer God aaf en de duvel aan“. De noeweling mòst dan ein kruûsbieëldj of eîn Mariabieëldj vertrappe en mèt eige blood woord d’r as volwaardig lid ingesjreve.

Euvervalle vònje altiêd plaats bie boore of kerke en instèllinge die riêk wore en dus good get koste misse. Ein bende lid moog auch noeëts allein veur ziên eige plundere en staele. De buit mòst altiêd gedeiltj weare ònger de bendeleeje en de ermste mînse die `t haard vandoon haje. Later woore d’r auch leeje biej, die `t neet zoeë nauw noome en veur eige gewin plunderdje.

As d’r bende leeje woorte opgepaktj door de Drossaards (soort Pliesie van toen), woorte ze gefoltertj om ze tot spreake te dwinge. De tortuur of pijnbank bestong oet: doêmsjroeve, tortuursteulke (martelwerktuug in de vorm van eine stool met sjerpe pinne), de Spaanse Steavel (steavels met pinne aan de ziekantje, die noa binne gehoudj woorte), de Wipgalg (ophange aan de henj op’e rögk, mèt nog extra gewichte) en ut Rèkke (op ein toafel vastmaake en dan oetdrein trèkke).  Eine èchte Bokkeriejer, dea aan ziên aafgelagdje eed volduit, zal noeëts bekînne en woort dan auch meistal tot de doeëd gemarteldj of opgehange aan’e galg.

Legende van’e Bokkeriejers

De bendes pleegdje euvervalle door hieël Belsj en Nederlands Limburg. Ut gebeurdje waal dègker, det d’r op  eine nacht op versjillendje plaatse euvervalle gepleegtj woorte,  die op groeëte aafstândj van dein-danger aaflooge. Wie waas det toch meugelik, det diej men zoeë snel van de eine noa de angere plaats koste koome? In dea tiêd dachte de minse dan auch, det de bendes op buk (`t bieëst van’e duvel) door de locht vlooge van’e ein plaats nao de anger.  Vandoa is de naam “de Bokkeriejers” ontstange. Ein anger verkloaring  veur de naam is, det biej de eed aaflègging eine Zilvere Bòk op de toâfel stong.

De Bokkeriejers en Tungelder

Roôndj 1750 waas in Bree ein bekindje bende. Dees stòng ònger leiding van Kapteijn Nölke van Gelaen (Nölke van de Wal). Deze waas as 17 jaorige al eine èchte Bòkkeriejer biej de bende van Gelaen ònger leiding van ziên vader. Toen de bende verraoje woort  ist’r gevluchtj nao Ophoven. Zien broor Naard is opgepaktj en 2 waeke later opgehange. Wat later ging Nol nao Bree woeë d`r introuwdje biej herberg “de Kouter”. Hiej ontstòng de beruchtste en meist gevreesdje bende oet Belgische Limburg ònger zien leidersjap. D’n ieërste euvervâl waas op ein riêke weduwe van de brouwer en dees streek leverdje 50000 goudstökke op. Binne 3 jaor gruuëdje de bende oet tot 40 lede woeë onger ouch Nölke`s vrouw Barbertje en nog 3 anger dames. Dees dames woore zeker neet de minste in’e groep. Nao ettelikke jaore van rauve en plundere woorte Nölke en nog 5 van zien kopstökke opgepaktj nao eine mislökdje euvervâl. De euverige bendelede beraamdje zellefs eine inbraak in gevangenis woeë de 6 kopstökke  opgeslote zote, om ze vriej te kriêge. Ofsjoeën alles perfekt waas geregeldj mislökdje dit ouch en nog 12 Bokkeriejers woorte opgepaktj. De bende zaat noe ongevieër helemaol in de kêlder van’e gevangenis. Drossaard Jan Mathys Clercx woeë -koste waat kostj- de bende oetroeje en probeerdje ònger tortuur bekintenis aaf te dwinge. Dit lökdje biej ein lid, mer de rest hieël zich aan de belofte van de eed die ze aafgelagtj haje. Door dees bekintenis woorte nog 3 lede opgepaktj  en alle  woorte veroordeiltj tot de galg. De verraojer dae vriedje met de dochter van unne Drossaard kreeg grasie en mòst vluchte. Hae laefdje wiejer ònger unne angere naam en werkdje op ein kastieël in Keèsing. Nölke woort nao de galg gebracht en kreeg nog ein kâns òm zich te bekieëre door `t kruûs te kusse, mer hè vertrapdje ut. Hè woort opgehange en zien lichaam bleef 7 daag aan’e galg hange veur ravevoor en òm de minse te waarsjuuwe wat det de gevolge zeên asse as Bokkeriejer weurst opgepaktj.

Barbertje vluchdje nao de oppakking van Nölke met zoon Jan nao Neeroetere. Ze laefdje dao ònger de naam Anna en Jan Teeuwen. Jan haaj gezwoore de doeëd van ziên vader te vreeke  en sloot zich aan biej de bende van Neeroetere woeë hè al drègk as 18 jaorige Kapteijn woort. De listige streêk van ziên vader zoote hum auch in’t blood en ziên bende pleegdje völ gewoagdje euvervalle woeëbiej ze auch dègker mòste vluchte. Ze pleegdje zelfs oeëts 3 euvervalle op boorderieje in eine nacht. Drossaard  Clercx woort beneumtj tot Luitenant-Drossaard van `t ambt Stokkum en woej d`r alles aan doôn òm de bende op te ruume. De bende van Neeroetere ging samewerke met de bende van Maaseik, die ònger leiding van Philip Mertens stong. Tiêdes ein vergadering biej deze Kapteijn woort d’r  eine inval gedaon en înkele woorte opgepaktj. Kapteijn Mertens kos òntsnappe mer woort herkintj en most dus vluchte. Oeteindelik woort d’r opgepaktj in Antjwerpe, en op 21 september 1793 openbaar geradbraaktj en gewurgdj oppe groeëte mertj.

Jantje van de Wal kreeg `t leidersjap van beide bendes en is drossaard Clercx steeds te slum aaf. Ze beraame ein moord op Clercx, mer diej mislöktj. Toen woort de vriendin van Jan – Leentje-  òmgesjoold tot barbier en kriegtj van Jan de opdracht òm Clercx tiejens `t sjaere de hals door te snieje. Mer Leentje vermoordj de verkieërde: ut waas eine bode dae Leentje kwaam oethuëre.  Zoeëdoondje woorte d`r völ bendelede opgepaktj en dooke Jan en Leentje ònger biej ein bendelid in Maaseik.  Leentje woort later toch opgepaktj en opgehange op Siemkesheuvel aan de rând van Maaseik. Jan -dae belooftj haaj zich te vreeke- probeerdje nog ins de Drossar van `t laeve te berouve,mer auch dit ging weer mis. Op ut nippertje kost Jan gewòndj nog de Maas euversteake en vluchdje richting Neerlands Limburg. Ieërst zocht ongerduikplaatse in de buurt van Gelean, mer oeteindelik is d’r op ein geheimzinnige meneer terecht gekoome in eine herberg in os Tungelder.  Doa heet d’r zich hieël stillekes gehoaje, mer omdet d’r in ut deepste geheim waarsjienlik nog mieër operasies heet beraamdj, kreeg hè de biejnaam “de Zwarte Kapteijn”. Hè is noeëts gepaktj…

De Herberg waas geleage in de buurt “ut Teurke” en de inmiddels verdweene Herberg is sinds dea tiêd, in de volksmondj genaamdj: “biej de Kapteijn”.